Кыргызстандык журналисттер менен активисттердин интернетте куугунтукка алынышына байланыштуу басма сөз эркиндигине жаңы масштабдуу коркунуч жаралды. Бул боюнча Кыргызстандын медиа коомчулугу өзүнүн тынчсыздануусун билдирет. Биз мындай аракеттер: «өлкөдөгү альтернативдүү пикирди басууну көздөйт жана биздин демократияга олуттуу доо кетирет» – деп эсептейбиз.
Акыркы жылдары Кыргызстандын журналисттери, юристтери жана укук коргоочулары ар түрдүү коркутууларга улам көбүрөөк кабылууда, айрыкча журналист аялдарга олуттуу коркунуч жаралып жатат. Башка өлкөлөрдүн тажрыйбасы көрсөткөндөй, куугунтуктун бул формасы адаттагы кандайдыр бир «хейтерлик» (кандайдыр бир адамга жек көрүү сезими), же акчага иштеген «троллдор армиясынын», же болбосо саясий же бийлик түзүмдөрү менен бириккен онлайн-жалданмалар катышкан чабуулдар болушу мүмкүн. Мындай онлайн коркутуулар журналисттердин жеке коопсуздугуна коркунуч келтирген тобокелдикке өсүп жетиши толук ыктымал. Ошондуктан онлайн чабуулдар көчөдө кол салуу сыяктуу кесепеттер менен коштолот. Ошол себептүү биз мындай көрүнүштөрдү «ой-пикирди эркин билдирүүгө карата чыныгы коркунуч» катары карайбыз.
Кыргызстанда 2019-жылы журналисттерге карата жасалган онлайн чабуулдарга алардын кыргыз бажысындагы коррупция жөнүндөгү иликтөөсү себеп болгон. Ушул жылдын сентярь айында журналисттерди коркутуулар уланган – бул алдыда турган парламенттик шайлоого жана партиялар менен алардын лидерлери тууралуу сын материалдардын чыгышына байланыштуу болду. Азыр болсо кыргызстандык журналисттер менен активисттерге интернет тармагындагы куугунтуктоо алда канча масштабдуу жана агрессивдүү болуп калды, буга кол салууга коркутуулар да кирет. Бул жолу журналисттердин дарегине чабуулдарга – Конституциянын жаңы редакциясын сындоо же Конституцияга өзгөртүүлөрдү киргизүү процессиндеги жол-жоболордун бузулушуна жол берүүлөр жөнүндө коомчулукка маалымдоо себепкер болуп жатат.
Ошентип учурда Конституциянын жаңы редакциясын сындаганы үчүн журналисттер Канышай Мамыркулова, Айзада Касмалиева, Назира Айтбекова, президенттикке талапкер Клара Сооронкулова, юрист Сания Токтогазиева жана башкалар онлайн коркутууларга кабылган. Журналисттер жана активисттер өлкөдө болуп жаткан окуялар жөнүндө ойлорун эркин айтпай, оозун басып, унчукпай калышы үчүн жекече коркутууларга, мазактоого, дискредитацияга дуушар болушууда,
Өзгөчө белгилей кетсек, айрым саясий ишмерлер тармакта журналисттерди куугунтуктоодо түрткү берүүчү ролду аткарууда: анткени алар түздөн түз мындай чабуулдарга көкүтүп, же болбосо ошол чабуулдарды айыптабастан, жалпы жазасыз калуу ишенимин жаратууга көмөкчү болуп жатат. Ушуга байланыштуу биз саясий лидерлерди өздөрүнүн конституциялык укуктарын колдонуп жана өз пикирин мыйзамдуу билдирип жаткан журналисттерди жана башка жарандарды мазактоодон карманып жана өз тарапташтары тарабынан болуп жаткан онлайн коркутууларды жана журналисттер менен активисттерге кол салууларды коомчулук алдында сөзсүз түрдө айыптоого чакырабыз.
Биз жалпы таанылган адам укуктарынын принциптерин сактаган нукура укуктук мамлекеттик куруу үчүн бардык саясий күчтөр Конституциянын талаптарын, эл аралык укуктун ченемдерин катуу сактап жана бардык жарандарга башка инсандардын укугун сыйлоонун алкагында өлкөдөгү саясий жараяндар боюнча өз пикирлерин билдирүүгө тоскоолдук кылбашы керек деп эсептейбиз. Өз кезегинде укук коргоо органдары дагы журналисттерге онлайн кол салууларга байланыштуу иштерди иликтөөгө кошулууга тийиш.
«Медиа Полис Институту» КФ
Журналисттик иликтөөлөр фонду
«Апрель» телеканалы
«Кактус Медиа»
«Интерньюс-Нетуорк» Өкүлчүлүгү
Тынымгүл Эшиева
Диля Юсупова
Лейла Саралаева
Тамара Валиева
«ПолитКлиника Медиа»
«Говори ТВ»
«Медиа өнүктүрүү борбору» КФ
Авланбек Джумабаев
24.kg
«Журналисттер» КБ
Марат Токоев
